HIZLI OKUMA YONTEMLERI

Hızlı Okuma Yöntemleri

OKUMA HIZINI ENGELLEYEN, ANLAMAYI AZALTAN NEDENLERİ

(YANLIŞ OKUMA ALAŞIKANLIKLARI) ORTADAN KALDIRIN

Sesli Okuma: İlkokul çağlarında daha iyi anlamamıza yardımcı olacağını zannederek
geliştirdiğimiz ve okuma hızını önemli derecede yavaşlatan bir unsurdur. Ortalama
konuşma hızı 200 kelime kadardır. Sesli okuduğumuz zaman kendimizi bu limite
sınırlandırmış olur ve bu hızın üstüne çıkamayız. Oysa okuduğumuzu anlamak için
kelimeleri dil ve kulak yollarından geçirerek beyine göndermemize gerek yoktur.
Göz çektiği fotoğrafları dilimizden yüzlerce defa süratli olarak beyine gönder
mekte ve beyin almaktadır. Sesli okuduğumuz zaman 200 kelime 1 dakikayla sınır
landığı için okuma hızımız çok daha hızlı olan beyin kapasitemize yetişememekte,
arta kalan beyin kapasetimiz, boşluğu başka düşüncelerle doldurmaya çalıştığından
konsantrasyonumuz ve okuma etkinliğimiz azalmaktadır.

İçinden sesli okumakda bir okuma türüdür. Her ne kadar bunda dudaklarımız

kelimeleri tek tek telaffuz etmiyor ise de ,ses tellerimiz kımıldıyor ve okuma

hızımız 500 kelime 1 dakikayla sınırlıyoruz. Bunu önlemek için uzmanlar

okurken çiklet çiğnemeyi öneriyorlar.(Gözle görme alışkanlığı edinene kadar)

Okurken çiklet çiğneme temponuz hiç değişmezse bu yanlış alışkanlığı

yenebilir ve gözle okumaya başlayabilirsiniz.

Her kelimeyi okumak da okumayı yavaşlatan nedenlerden biridir. Başka dillerde

de, Türkçe´de de cümle yapılarında anlam bir kaç kelimede toplanmıştır. Diğer

kelimeler onları düzenli bir cümle halinde birleştirmek için kullanılmıştır. Ve, gibi,

ile için v.s. gibi sıksık tekrarlanan ve okuduğumuzu anlamamamıza büyük katkısı

olmayan bu kelimeleri her seferinde okumak, bize büyük zaman kaybettirir.

Başlangıçta hangi kelimelerin gereksiz olduğunu doğru tespit ederek, okumadan

atlamakta büyük güçlük çekecek, ama zamanla bu konuda da yetenek ğeliştirerek

300 kelimelik bir yazının 100 kelimesini okuyarak anlayabilirsiniz.

Hızlı okursak anlayamayacağımızı zannetmek,okumamızı en fazla yavaşlatan en

önemli psikolojik etken ve yaygın olan yanlış bir kanıdır. Kağnı arabaları satte

3-5 kilometreden hızlı gidemezdi. Otomobil bu hızı 100- 200 kilometreye

çıkardı. Eskiden insanlar bu hızlara ulaşılabileceğini düşünmezlerdi. Biz de bu gün,

yarın kabulleneceğimiz gelişmelere inanmıyor ve direnç gösteriyoruz. Dakikada

6000 kelime okuyarak 13 yaşında üniversiteye giren Mariel Aragon, dakikada

2500 kelime okuyarak A.B.D.´yi yöneten John Kennedy, hızlı okuyarak da

daha iyi anlanabileceğinin kanıtlarıdır.

Öyleyse bu şartlanmayı bir kenara bırakarak okuma hızınızı arttırın. Anlama

hızınız başlangıçta düşecek, ama hızınız arttıkça eski derecenizi yakalayıp

geçecek, daha iyi anlayacaksınız.

Geri dönmek; bize en fazla zaman kaybettiren alışkanlık. Konsantrasyon

eksikliğinden olur. Geri dönme imkanımız olduğu sürece de konsantrasyonumuz

azalır. Öncelikle kendinize geri dönmeyi yasaklamalısınız. Geri dönme

şansınızın olmaması konsantrasyonunuzu arttırır. Başlangıçta bazı

paragrafları anlayamadığınızı hissedeceksiniz. Endişelenmeyin ve geri dönmeyin.

Kendinize "Bugüne kadar geri dönerek okuduğum her paragrafı anladım mı? Şimdi

hatırlıyor muyum?" diye sorun . Umarız cevabınız endişelerinizi yatıştırır.

Göz eğitimsizliği; gözün satırlar üzerinde düzenli hareket edememesidir.

Okuma eğitimini yeterince alamayan bir göz, satırlar üzerinde gezinir, durur.

Sıçramalar ve duraklamalar düzenli olmaz. Kişi sık sık geri dönüşler yapar.

Bu nedenle de satırdaki düşünceleri birbirlerine bağlayarak bütünleştirip anlamlan

dırmada zorlanır. Bunun için gözü, sürat ve çabukluk kazandırıcı bazı yardım

cılarla eğitmek gerekir. Örneğin bir vasıtada giderken ilanları okuyarak ve

varsa videoda 2-3 kat hızlandırılmış alt yazılı filimleri seyrederek küçük göz

egzersizleri yapabilirsiniz. Başlangıçta yoğun konsantrasyon nedeni ile başınız

ağrıyacak , ama bir süre sonra alışacaksınız. Alt yazılı bir filmi normal hızında

seyrettiğinizde size çok yavaş gelecek ve canınız sıkılacaktır.

Pasif okumak; okuyacağınız yazıya zihninizi yönlendirmeden, anafikri,
yazarın düşünce ve olaylara bakış biçimini, üslubunu anlamadan yapılan
okumadır. Yazıyı ne amaçla okuduğunuzu bilmeden yapılan okumalar,
okuma hızını düşürür. Dikkat yoğunlaşması olmadığı için de anlama olayı
oluşmaz. O nedenle önce okunacak konuyu niçin okuyacağınızı belirlemeniz
gerekir. Sonra bir ön okuma yaparak sorular belirlemek, soruları yanıtlamak
için tekrar dikkatinizi yoğunlaştırarak yeniden okumak, etkili okumayı sağlar.

Bilgi ve kültür düzeyi eksikliği; okuma hızınızı yavaşlatan en önemil nedenlerden

biridir. Yeni edinilmek istenen bilgilerin iyi kavranabilmesi, daha önce o konu

ile ilgili kavramların kazanılmış olmasına bağlıdır. Hiç temel bilgimizin olmadığı bir

konuyu anlamak çok zordur. Temel olmadan inşaat yapılmaz. Yani bilgi ve

kültür eksikliği, okunacak konunun anlaşılmasını zorlaştırdığı için,okuma hızı da

düşer. Bunun için parçada geçen, anlamını bilmediğiniz kelimelerin anlamını

öğrendikten sonra dikkatle okumanız anlamanızı kolaylaştırır.

Okumanın ne anlama geldiğini iyi bilin; Okumak yalnızca sözcük kümeleri görmek

değildir. Okumak yazarla aktif bir söyleşi şeklinde sürdürülen zihinsel bir

süreçtir. Bu anlamda okuyabilmek için görmenin ötesinde zihinsel beceriler

gereklidir. Bu zihinsel beceriler de öğrenme yolu ile gerçekleştirilebilir.

Örneğin bir metne bir bakışta en fazla iki- üç sözcük algılayabilen bir okuyucu

belirli bir eğitim programı sonucunda bir bakışta cümlenin ya da paragrafın

tümünü algılayabilir hale gelir. Yine öğrenme sonucunda, sürekli olarak her okuma

çabasında yazarla aktif bir söyeşi içinde yazarın görüşlerini açığa çıkarmayı

öğrenerek etkin bir okuyucu olabilir.

Okumanın gerçek amacı, anlamı çabuk ve doğru kavramaktır. Bu okumanın

geliştirilmesi için, etkili okumanın temeli olan hız, kavrama ve bellek arasında bağ

kurulmasını gerektirir. Okumada kavrama ile hız arasında yakın bir ilişkinin

varlığı kabul edilmekte, kavramaya ilişkin becerilerin arttırılması hızlı okuma ile

olası görülmektedir.

HIZLI OKUMA

Hızlı okuma için , okuma yanlışlarımızı düzelterek kendimizi hazırladık. Şimdi de

hızlı okuma yöntemlerine geçmeden önce, düşünce olarak atmamız gereken adımlar var.

a- Gözlerimizle aklımızı birlikte çalışmaya alıştırmak

b- Bir metinde her sözcüğü okumak zorunda olmadığımıza inanmak

c- Her metinin ya da kitabın aynı değerde olmadığını kabul etmek. Yani bazılarının

zor, bazılarının kolay olduğunu bilmek

d- Okuyacağınız her metin ve kitapta amaçlarınızın farklı olduğunu kabul etmek

okuma hızınızı da buna göre ayarlamak gerektiğini bilmek.

HIZLI OKUMA YÖNTEMLERİ

Göz Devinimlerimiz: Daha hızlı okumak, etkili bir okuyucu olabilmek için gözleri

mizle aklımızı birlikte çalıştırmaya alıştırmamız gerekiyor.

Okuma sırasında, gözümüz satırlar üzerinde soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan

aşağıya (bazen aşağıdan yukarıya) göz sıçramaları ile ilerler. Okuma olayı,

işte bu sıçramadaki duraklamalar (saplama) sırasında, yakalayabileceğimiz sözcük

kümesini algılayarak , gerçekleştirilir. Bu yüzden hızlı ve usta bir okuyucu

olabilmek için, göz sıçramalarını hızlandırmak, duraklama süresini kısaltmak,

duraklama süresince çok sayıda sözcük görebilmek (4-5sözcük) yani görme

yelpazemizi genişletmemiz gerekiyor. Bu üç özelliği kontrol etmek beynin işidir.

Zihnimizin kotrolü dışında gerçekleşen sıçrama ve duraklamalardan görüş

alanına girenleri algılamak olanaksızdır. Öyleyse aklımız sürekli emir veren, kontrol

eden ve gönderilenleri algılayacak biçimde hazırlıkta ve işlerlikte olmalıdır.

Sapmalar: Daha çok sayıda sözcük kümesini algılamak için; sözcük kelimelerinde

gözün önce belli bir noktaya sapması, sonra bu saptığı noktanın sağından ve s

olundan mümkün olduğunca çok sayıda sözcüğü algılaması gerekir.

Lezzetli ve Temiz yemekler yapan bir aşcıdır.

1. Sapma noktası 2. Sapma noktası

Kolon Okuma: Günümüzde metinler gittikçe daha dar kolonlar halinde

basılmaktadır. Gazetelerde dergilerde ve büyük magazinlerde bu kolonlara daha

sık rastlanmaktadır. Bu kolonlar, ortalama 5-7 cm den oluşan sıfatlardan

meydana gelmektedir. Dar kolanlar büyük bir gidiş- gelişi zorunlu kılan

geniş satırlardan daha kolay gözden geçirilmektedir. Diğer yandan yukarıdan

aşağıya doğru okuma dikkati daha çok uyarmaktadır. Dar kolonlar genellikle

her satırda bir ya da iki sapmayı gerektirdiğinden, ritim konusunda büyük yarar

sağlamaktadır.

Göz Gezdirme: Görme yelpazemiz genişledikçe, metnin bütününü dikkatli bir

şekilde görme, düşünceleri yakalama hızına da ulaşırsınız.

Etkili okuyucu, metnin özelliklerine göre hızını ayarlayabildiği gibi, her

metinle ilgili ihtiyaç ve amaçlarının farkı olacağını kabul eder. Amacını

belirledikten sonra metnin bütününe yönelik yaptığı "Göz Gezdirme" Tekniği

ile dikkatli bir okuma yapabilir.

Göz gezdirme ile çok yüksek hızlar elde edersiniz. Neye ve nasıl göz

gezdireceğimizi iyi belirlersek bu, hız kavrayışımızı düşürmez.

Göz gezdirme, bir metni okumaya başlamadan önce yapılan "Göz atma" dan

farklıdır. Göz gezdirme de amacımız belirli olduğu için daha dikkatli bir inceleme

yaparız. Okunan metin çok kolay ve okuyucunun bildiği konuyu içeriyorsa göz

gezdirme de yeterli bilgi edinilebilir.

Etkili bir göz gezdirme davranışında; metin başlığı alt bakşlıkları, giriş

ve ilk paragrafı, sonraki paragrafların ilk ve son cümleleri numaraları, büyük

harfle ya da italik yazılmış yerleri son paragraf ve varsa özeti okumalıdır.

Esnek Okuma: Okuma yöntemimizi ve hızımızı belirleme okuma amacımız ve

metnin özellikleri önemli rol oynamaktadır. Etkili okumada okuyucu, her durumda

uygun okuma tutumunu alabilmelidir. Uygun okuma tutumunu alabilmek, esnek

okumayı gerektirir.

Eğer günlük yaşamda karşımızı çıkan yeni bilgilerden gereğince ve uygun

bir şekilde yararlanmasını bilmezsek, bir çok şeyi kaçırır, önemli bilğileri

edinemeyiz . Ayrıca daha az zaman ayırarak yapacağımız okumayı, hem daha

fazla zaman harcayarak yapar, hem de okuduğumuz metinden yeterince doyum

alamayız. Oysa okuma hızını ve yöntemini, okuma amacına ve metnin özelliklerine

göre ayarlayabilen, yani "Esnek Okuma" yapabilen bir okuyucu en kısa zamanda,

en çok bilgiyi alabilir.

Her gün karşılaştığımız yeni okuma durumlarını incelediğimizde, esnek okumayı

daha iyi anlayabiliriz. Okunacak şeyler değişik türde olduğundan , bunları

okuma amacımız da değişir. Farklı teknikler kullanırız. Örneğin güne

gazete okuyarak başladığınızı düşünelim. Ancak zamanınız sınırlı, derse

yetişmek durumundasınız. O zaman sadece başlıklara bakar ilginizi çeken

haberlere de şöyle göz atarsınız. Okula gittinizde, derse girmeden önce

eğer konu anlatacak iseniz, bildiğiniz şeyleri eleyebilmek için göz gezdirirsiniz.

Bildiklerinizi atlar yeni bilgileri okursunuz. Öğleden sonra arkadaşınız size bir

dergiyi verdi diyelim. İlginç bir makale var mı diye dergiyi tararsınız.

İlginizi çeken bir makale bulduğunuzda, yeni bir bilgiye rastlamak için göz

atarsınız. Akşam iyi bir film ya da program bulabilmek için gazetelerden

programları tararsınız. Yarınki dersinizi hazırlama durumunda ise, metindeki

herşeyi okumanız gerekmediği düşüncesinden hareketle kitabınızın o bölümüne

göz atar, elde etmek istediğiniz bilgilere göre önemli başlık ve alt başlıkları

belirlerseniz. Konusunu ana fikir ve ayrıntılarını araştırır, önemli kısımlar

üzerinde daha fazla zaman harcayarak, ayrıntılar üzerinde daha hızlı geçerek

ya da atlayarak okumanızı sürdürürsünüz. Gördüğünüz gibi, okuduğunuz bu çeşitli

türden malzemelerin her birine göre okuma amacınız da farklı olacaktır. Yine

malzemenin türüne göre yöntem ve hızınızıda değiştirmeniz gerekecektir. Eğer

bunu uygun bir şekilde yapmayı başarırsanız esnek bir okuyucusunuz demektir.

Esnek okuyucu, nasıl okuyacağına karar verirken, metinin türünü de dikkate

alarak zaman zaman teknik değiştirebilir. Metin , açık bir dille yazılmış ve

izlenmesi kolay bir anlatımı olduğunda, hızlı bir okuma yapılabilir. Ancak metin

açık bir dille yazılmamış, anlatımı kolayca özumlemeye elverişli olmadığında

daha yavaş ve dikkatli bir okuma yapılabilir. Eğer bu şekilde esnek

davranamazsak, amacımıza ulaşamadığımız gibi zamanımızı da boşa harcamış oluruz.

Esnek okuyucu, okuma yöntemini kararlaştırırken zamanını dikkate alır.

Örneğin bir metni ne kadar dikkatli okuması gerekirse gereksin, eğer yeterli

zamanı yoksa, ya bir kısmı okur, bir kısmına göz atar ya da baştan sona

dikkatle göz gezdirir. Ayrıca, eğer o anda fiziksel bir rahatsızlığı varsa, genel

düşünceyi anlamak için sadece göz atar. Özetle esnek okuyucu, durumuna göre

hızlarını bilen ve uygulayan kişidir.

Kavrama ve Sezme: Görme, her sözcüğü anlamanız için yeterli değildir. Görme

yeteneği, anlama, görme ve zihin yeteneklerinin bir sentezi sonucunda ortaya

çıkmaktadır. Bunun sonucu, yazılı bir sözcüğü görür görmez tahmin ediliyor,

taman olmadan profilini ve diğer özelliklerini tamamlıyor, böylece görüşünüzü

kontrol etmiş oluyorsunuz.

Okuma sürecinde, sözcükleri sadece görmek yeterli değildir. Aynı zamanda

bir sözcüğü diğerinden ayırmak gerekir. Yazmada ise , dil bilgisi ve sözcükleri

birleştirmede kullanılan bağlama kuralları etkili olmaktadır. Sonuç olarak

okumak, soyut ve göze dayalı anlamlar üretmektir. Bu üretimi sözcüklerin

doğru seçimi, sözcüklerin anlamları, tipleri, türleri ve yaptıkları belirlemektedir.

İyi bir okuyucu olmak, sizin etkili okumanızı sağlayacak çeşitli teknikler

uygulamanız gerekmektedir. Şimdi yapacağınız alıştırmalarda, okurken eksik

bırakılan sözcüğü izleyen sözcüklerden tahmin etmeye çalışın. Böylelikle anlama

ve sezme yeteneğinizi geliştirebelersiniz.

UYGULAMA: Aşağıdaki kısa metinde boş bırakılan yerlerde konuşulması
gereken sözcükleri düşünerek, kavrayarak bulup yazınız. Bu tür çalışmaları
sık sık yaparsanız kavrama ve sezme gücünüz artar.

Oğlumuz

Karlı b.... şubat g..... doğmuştu. Babanın k.... verirken b.... tuhaftım. İsim

a....., kamus b...... ne kadar b ..... gelmişti . O...... ışıl ı..... , kainat

g..... manalı b..... kelime b..... istiyorum. S...... Ömer d....... Bu da o.....

yakışmıştı. O...... tarihe girme b...... Ömer´in ikbaline layık, g......

İlk g...., i..... diş, i..... kelime, annesine doğru genç, g...... ve mes´ut

a..... doğru i..... adım.

Seçici Okuma: Bundan önceki bölümlerde etkili ve hızlı okumayı geliştirmek,

okuma verimini arttırmak için bir takım stratejiler geliştirdik. Bu aşamadan

sonra hedefimiz, okumaya, ayırdığımız zamanı daha verimli kullanabilmek, kısa

zamanda daha çok bilği edinebilmek. Bu hedefe ulaşabilmek, hızlı ve seçici

olmayı gerektiriyor. Aslında her okuma da seçici olunmalı. Ancak hızlı okurken

buna daha çok ihtiyacımız var.

Okumada önemli olan, yazarın iletmek istediği mesajı, okuyucunun yazılı

sözcükler arasından bulup çıkarmasıdır. Daha önceki bölümlerde, yazarın

düşüncesini kavramada etkili olan bir takım etkili okuma tekniklerinden

bahsetmiştik. Bu tekniklerde hız , çabukluk, esneklik derecelerine nasıl

ulaşacağımız, okumamızı nasıl düzelteceğimiz konularında yoğunlaştık. Ancak

bu tür okumalarımızda gözümüz temel olan noktayı, bir çok ayrıntılarla

birlikte kavrama durumunda kalabiliyordu. " Seçici okuma" adı altında şimdi

açıklayacağımız teknikte ise, tüm ayrıntıya girmeden, daha az sözcük

okuyarak, yazarın düşünce bütünlüğünü yoklamamız hedeflenir.

Burada önemli olan her hangi bir metni mikroskopla incelemek değil, genel

hatlarıyla bilmektir. Bu teknik, pratik okumamıza büyük yarar

sağlamakta, bize zamandan kazandırmaktadır. Örneğin, 15 dakikada günlük

gazeteyi okuyabilmek, üç saatte 500 sayfalık bir yapıtta bulunan bilgileri yakalamak

gibi

Buraya kadar yapılan açıklamaları özetlemek gerekirse:

• 1. Gözümüzle ve beyninizle okuyun.(Dudaklarınız ve ses telleriniz
  
• kımıldamasın)
• 2. Gözünüzle kelime gurupları görmeye çalışın ( birden fazla kelime)
• 3. Okurken yazıya konsantre olmaya çalışın. (geri dönüş yapmayı kendinize
  
• yasaklayın)
• 4. Her kelimeyi okumak yerine, asıl anlamı veren kelimeler üzerinde
  
• durarak gereksiz kelimeler üzerinde durarak gereksiz kelimeleri atmaya çalışın.
• 5. Kendinizi hızlı okumaya zorlayın.
• 6. Kendinize okurken belli bir süre vererek, okuduğuğunuzu o süre içinde
  
• bitirmeye çalışın.
• 7. Fırsat buldukça değişik tipte yazılar okuyun.
• (Kendinize mutlaka okumak için zaman ayırın)
• 8. Gereksiz Ayrıntılar yerine ana fikir için okuyun.
• Anafikri bulmak için;
• a) Birinci paragrafta yazırın tarzını çıkarmaya çalışın
• b) Anafikri nereye yazmış olabileceğini düşünün Her paragrafta bunu
  
• bulmaya çalışın.
• c) Anafikrin her paragrafta bulunabileceğine dikkat edin.

Başlangıçta bunları uygulamanız ve hatta başarmanız size çok güç gelebilir.

Ama unutmayın ki bunları başarıp bilginin özüne çok daha pratik, çok daha kısa

sürede ulaşabilen insanlar çok fazla. Neden bizde onlardan biri olmayalım?

Yapılması gereken tek şey ümidimizi yitirmemek.

İnatla uygulama yapın.

Sonucun adım adım geldiğini göreceksiniz...